Nhận biết dấu hiệu bệnh tâm thần phân liệt | Safe and Sound
Tâm thần phân liệt là một dạng rối loạn tâm lý nghiêm trọng và kéo dài nhiều năm với những đặc điểm như suy nghĩ lệch lạc, những hành vi xã hội và nhận thức dị thường. Theo các bác sỹ tâm thần, tâm thần phân liệt không phải là rối loạn đa nhân cách như nhiều người lầm tưởng. Vậy nhận biết dấu hiệu bệnh tâm thần phân liệt như thế nào?
Ngô Thị Sáng |Thạc sĩ Giáo dục học – Viện tâm lý và sức khoẻ tinh thần SnS
Trung tâm Nghiên cứu Sức khoẻ Cộng đồng và Phát triển
1. Thế nào là tâm thần phân liệt?
Theo các bác sỹ tâm thần, tâm thần phân liệt là một bệnh loạn thần nặng với những biểu hiện hành vi bất thường trong các mặt xã hội, nhận thức và cá nhân. Đặc điểm của dạng rối loạn tâm lý này là những giai đoạn loạn thần mà người bệnh mất đi nhận thức với thực tế và có thể hành xử hay có những tính cách khác nhau.
Ảnh 1: Tâm thần phân liệt là một bệnh loạn thần nặng
Theo phần lớn các nghiên cứu từ các bác sỹ tâm thần, chuyên gia ở các nước châu Âu và Hoa Kỳ, tâm thần phân liệt là rối loạn tâm lý ảnh hưởng từ 0,5-1% dân số thế giới và thuộc về một trong những dạng rối loạn tâm lý với nhiều gánh nặng bệnh lý nhất. Đây là một căn bệnh được các bác sỹ tâm thần cho rằng tốn kém bậc nhất với những chi phí trực tiếp bao gồm thuốc men, tham vấn, nội trú ở bệnh viện… và những chi phí gián tiếp như tử vong sớm, sự giảm thiểu về mặt năng suất, chi phí chăm sóc và thất nghiệp. Năm 2004, một nghiên cứu bởi các bác sỹ tâm thần ở Canada ước tính chi phí cho điều trị bệnh tâm thần phân liệt lên tới 2,2 tỷ đô la Canada.
2. Các triệu chứng và dấu hiệu của bệnh tâm thần phân liệt
Theo các bác sỹ tâm thần, người mắc tâm thần phân liệt phải có từ 2 triệu chứng dưới đây trở lên và các triệu chứng này phải bộc lộ phần lớn thời gian trong một tháng. Và ít nhất một trong các triệu chứng phải là ảo giác, hoang tưởng, rối loạn ngôn ngữ để được chẩn đoán là tâm thần phân liệt.
2.1. Triệu chứng dương tính hay triệu chứng loạn thần
Triệu chứng dương tính hay triệu trứng loạn thần trong dấu hiệu bệnh tâm thần phân liệt bao gồm hoang tưởng và ảo giác. Hoang tưởng là niềm tin lệch lạc kéo dài dai dẳng dù những bằng chứng đối lập được đưa ra. Người ngoài thường nhận thấy những niềm tin này không thực, không thể tin được và kỳ dị. Theo các bác sỹ tâm thần, người có dấu hiệu bệnh tâm thần phân liệt thì có thể tin anh ta là một cái cây hay những ngón tay của anh ta đã bị ăn cắp mất.
Ảnh 2: Người bệnh tâm thần phân liệt bị hoang tưởng và ảo giác
Ảo giác là những trải nghiệm sinh động và rõ ràng, xảy ra trong trạng thái tỉnh táo mà không có sự kích thích từ bên ngoài. Theo các chuyên gia, bác sỹ tâm thần, trong khi ảo thanh là triệu chứng phổ biến nhất, thì ảo giác có thể xảy ra với bất kỳ giác quan nào. Người mắc chứng tâm thần phân liệt nghe thấy những âm thanh không tồn tại và không phân biệt được nó với âm thanh thật. Đây là một ví dụ của ảo thanh.
2.2. Rối loạn tư duy
Rối loạn tư duy là một trong các dấu hiệu bệnh tâm thần phân liệt. Đặc trưng của triệu chứng này là ngôn ngữ rời rạc, cùng với triệu chứng khác như thường xuyên chuyển đề tài khi giao tiếp. Theo các bác sỹ tâm thần, trò chuyện với người có triệu chứng rối loạn tư duy có thể khó hiểu vì ngôn từ và cú pháp ngắc ngứ hay bị bóp méo của họ.
2.3. Hành vi hung bạo vô lối hoặc căng trương lực
Một trong các dấu hiệu bệnh tâm thần phân liệt là các loại hành vi bao gồm vận động quá mức và cả thiếu vận động. Những vận động này có thể là chủ đích hoặc là ngẫu nhiên, bằng lời nói hoặc thể chất. Một người có thể vận động quá mức, đủ để gây cản trở khiến họ không thể hoạt động bình thường hằng ngày, ví dụ như xoa tay theo một hướng đặc biệt nào đó trong hàng giờ, hoặc cứng người ở tư thế dị thường trong khoảng thời gian dài. Theo các bác sỹ tâm thần, đặc điểm của thể căng trương lực này là ngưới mắc tâm thần phân liệt có thể giữ nguyên tư thế cứng nhắc, dị thường trong hàng giờ. Ví dụ như nằm thẳng người với đầu hơi cao một chút và không chịu thay đổi tư thế mặc dù nó cực kì khó chịu.
2.4. Triệu chứng âm tính
Trong khi phần lớn các triệu chứng nói trên biểu hiện chiều hướng tăng dần của các chức năng trên mức bình thường, thì những triệu chứng tiêu cực biểu hiện những đặc điểm chức năng dưới mức bình thường hoặc suy giảm hoạt động. Điều này bao gồm giảm thiểu biểu đạt cảm xúc và lãnh đạm ở người mắc tâm thần phân liệt. Những sự kiện diễn ra xung quanh dường như không thể làm họ hứng thú. Vài bệnh nhân tâm thần phân liệt biểu hiện sự thoát ly, có thể là triệu chứng hoặc cách họ đối phó với triệu chứng. Dạng này được biết dưới tên giảm năng động. Các bác sỹ thâm tần cho biết, người mắc chứng giảm năng động thường trở lên lãnh đạm và không còn muốn cố gắng đạt được mục tiêu cá nhân. Anh ta có thể ngồi trên ghế cả ngày và không làm gì, kể cả đánh răng hay trải đầu.
Một loại triệu chứng âm tính khác được gọi là giảm tư duy ngôn ngữ, có thể hiểu theo nghĩa đen là “sự câm lặng”. Là một dạng của giảm tư duy ngôn ngữ, những người với triệu chứng này biểu hiện sự giảm sút đáng chú ý về số lượng lời nói. Họ không biết nói gì và suy nghĩ của họ bị chặn lại trước khi ý tưởng được hình thành trong đầu.
